W związku z pandemią Covid-19 w szpitalach jak i innych placówkach medycznych obowiązuje ścisły reżim sanitarny. Tym samym bliscy pacjentów nie mają obecnie możliwości odwiedzin w szpitalu. Ograniczony jest także kontakt z personelem medycznym. Jak zatem wypełnić prawny obowiązek informowania osoby upoważnionej przez pacjenta o jego stanie zdrowia ? Jak w sposób zgodny z RODO przekazać informacje i udostępnić dokumentację medyczną ? Rzecznik Praw Pacjenta oraz Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych przygotowali „Wytyczne dotyczące realizacji prawa do informacji przez osoby uprawnione na odległość”. Wypracowane wytyczne zawierają rekomendowane rozwiązania, które mają pozwolić na realizację prawa osoby upoważnionej do informacji o stanie zdrowia pacjenta na odległość z uwzględnieniem praw pacjenta oraz zasad wynikających z regulacji dotyczących ochrony danych osobowych.

Prawo do informacji o stanie zdrowia

Zgodnie z art. 21  ustawy z 6 listopada 2008 r.  o prawach pacjenta,  podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta. Regulacja prawna dotyczy nie tylko udostępniania dokumentacji ale także samej informacji o stanie zdrowia. Artykuł 31 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty wskazuje, że lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Lekarz może udzielić  tych informacji także innym osobom za zgodą pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji, lekarz udziela informacji osobie bliskiej.

Pamiętać należy, że dane dotyczące zdrowia stanowią dane szczególnej kategorii (tzw. dane wrażliwe),  a podstawy prawne przetwarzania tych szczególnych danych osobowych muszą być zgodne z art. 9 RODO. Mówiąc o obowiązku przekazywania informacji wrażliwej dotyczącej stanu zdrowia, trzeba zatem jasno określić jakie osoby są upoważnione do otrzymania tej informacji. Poza rzecz jasna samym pacjentem, jak i przedstawicielem ustawowym lub osobą wyraźnie upoważnioną przez samego pacjenta, osobą uprawnioną do otrzymywania tych informacji jest osoba bliska (w przypadku małoletnich oraz pacjentów nieprzytomnych).  Zgodnie z ustawą o prawach pacjenta, osoba bliska to małżonek, krewny do drugiego stopnia lub powinowaty do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciel ustawowy, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu lub osoba wskazana przez pacjenta.

Jak jednak zorganizować przekazywanie informacji o stanie zdrowia w czasie pandemii? Jak zabezpieczyć dane wrażliwe przy przekazywaniu ich na odległość? O czym musi pamiętać osoba bliska a o czym personel medyczny szpitala ? Wskazówki zawierają wytyczne Prezesa UODO oraz Rzecznika Praw Pacjenta.

Przekazywanie informacji na odległość:

Żaden  z  przepisów  ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta nie zakazuje komunikacji na odległość, która powinna się odbywać z poszanowaniem zasad prawa, doświadczenia zawodowego i zdrowego rozsądku. Z uwagi na reżim sanitarny kontakt  na  odległość  (rozmowa  telefoniczna, wideo-rozmowa) stanowić powinien obecnie podstawową  formę przekazania informacji.

Ze względu na osobę dzwoniącą można wyróżnić dwie sytuacje dotyczące przekazania informacji o stanie zdrowia pacjenta:

• dzwoniący jest upoważniony przez pacjenta;
• dzwoniący  nie  jest  osobą  upoważnioną,  ale  jest  osobą bliską.

Przekazywanie informacji o stanie zdrowia wiąże się zatem z przetwarzaniem danych nie tylko dotyczących samego chorego ale także danych identyfikujących osobę bliską.

Wytyczne dla bliskich w okresie pandemii:

Zarówno osoby upoważnione jak i osoby bliskie, biorąc pod uwagę że obecnie informacje o stanie zdrowia pacjenta są przekazywane na odległość, muszą liczyć się ze wzmożonymi procedurami identyfikacyjnymi.  Zgodnie z wytycznymi personel medyczny może zatem zadać następujące pytania kontrolne:

• dane osobowe osoby dzwoniącej;
• jaki jest stopień pokrewieństwa z pacjentem;
• numer PESEL pacjenta;
• miejsce urodzenia pacjenta;
• drugie imię pacjenta;
• informacja czy  pacjent  posiada  znaki  szczególne  (np.  tatuaż w widocznym miejscu) lub opis dokładny wyglądu pacjenta;
• numeru telefonu pacjenta

Wytyczne w przypadku wideo-rozmowy dopuszczają okazanie dokumentu uprawdopodobniającego wspólną relacje z pacjentem (np. akt stanu cywilnego). Wytyczne podkreślają, że w ramach weryfikacji tożsamości osoby dzwoniącej nie należy dokonywać nadmiernego pozyskiwania danych. Dlatego też nie ma podstawy prawnej i nie jest to uzasadnione celem przetwarzania, by osoba bliska przesyłała skan dokumentu tożsamości lub aktów stanu cywilnego. Wystarczającym dla uwiarygodnienia tożsamości jest samo okazanie dokumentu.

Wytyczne dla podmiotów medycznych w okresie pandemii:

Po pierwsze podmioty medyczne nie mogą odmawiać udzielania informacji o stanie zdrowia pacjenta w komunikacji na odległość. Ponadto do kontaktu na odległość powinien być przygotowany dedykowany sprzęt.  Oczywiście nie mogą być to prywatne komórki personelu medycznego. Za zabezpieczenie rozmów odpowiada bowiem placówka medyczna, jako administrator danych osobowych.

Przy  przyjęciu  pacjenta  należy  poprosić  o  wskazanie  danych kontaktowych osób upoważnionych. Jeżeli  pacjent  jest  przytomny wytyczne dopuszczają jego udział w weryfikacji  tożsamości  osoby dzwoniącej. Pozwoli to ograniczyć zakres przetwarzanych danych osoby tej osoby. Biorąc pod uwagę, że przekazane informacje stanowią dane szczególnej kategorii, niezwykle istotnym jest uprawdopodobnienie tożsamości osoby dzwoniącej.

Nagrywanie rozmów wedle wytycznych nie jest rekomendowane. Jeżeli jednak rozmowy są  nagrywane informacja o nagrywaniu rozmowy powinna być przekazana osobie dzwoniącej. Informacja ta może być także generowana  automatycznie. Należy  jednak  zwrócić  uwagę, że  nagrywanie  rozmów  prowadzi  do  utrwalenia  danych,  tak  więc  niezbędne  jest, poza przekazaniem obowiązku informacyjnej, dokonanie przez administratora  oceny czy  dla  realizacji  ściśle określonego celu niezbędne jest utrwalanie danych poprzez nagrywanie rozmów.

Jeżeli  odbywa  się  wideo-rozmowa wytyczne wprost wskazują, iż nie  jest  rekomendowane  jej  nagrywanie. Wizerunek jest już uważany przez organy za danę nadmiarową w odniesieniu do celu przetwarzania.

Podmiot  udzielający  świadczeń  zdrowotnych  powinien  zwrócić szczególną  uwagę  na zastosowanie   odpowiednich   środków   technicznych i organizacyjnych zapewniających odpowiedni stopień bezpieczeństwa przetwarzanych danych.

Ważnym jest także by zarówno podmiot leczniczy jak i osoba kontaktująca się zabezpieczyły  poufność rozmowy,  a  w  przypadku  przekazywania  dokumentów np. e-mailem by te zostały w odpowiedni sposób zaszyfrowane.

Z całością wytycznych możecie się Państwo zapoznać pod linkiem – https://uodo.gov.pl/pl/138/1787.

Obecnie nie ma innego wyjścia niż zdalny kontakt i przekazywanie informacji o stanie zdrowia pacjentów na odległość. Być może w przyszłości, gdy już sytuacja epidemiczna się unormuje rozwiązania podjęte obecnie pozostaną z nami na dłużej, by w efekcie ułatwić komunikację pomiędzy lekarzem a bliskimi pacjenta. Praktyka z pewnością zaowocuje wypracowaniem bezpiecznych rozwiązań dla przetwarzania danych szczególnej kategorii w komunikacji innej niż bezpośrednia.